Türkiye ve İran'ı istisna olarak kabul edersek; Orta Doğu coğrafyasının Arap coğrafyası ile üst üste örtüştüğünü söyleyebiliriz. Tek bir ülke dışında: İsrail... Peki nasıl oluyor da İsrail bu kadar rahat bir şekilde Filistin topraklarını işgal edebiliyor, hiçbir haklı gerekçesi olmadan sivilleri vurabiliyor?

ARAP MİLLİYETÇİLİĞİ VE SİYONİZMİN GELDİĞİ YER AYNI: AVRUPA

Orta Doğu'da milliyetçilik kavramı 1700'lerin sonlarında Avrupa'da beliren milliyetçilik akımlarıyla birlikte ortaya çıktı. Arap milliyetçiliğini başlatanlar, tıpkı siyonizmin kurucuları gibi, Avrupa'da eğitim görmüş ve Orta Doğu'ya dönmüş tahsilli kişilerdi. Avrupa'da milliyetçilik akımının gelişmesinden Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışına kadar, aynı küresel akım, Avrupa ve Balkanlar'da toprak kayıplarına sebep olurken, o esnada Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki toprak kayıplarının da baş sorumlusuydu.

18. yüzyıla kadar Arapların bir arada ortak bilinçle hareket ettiğini veya Osmanlı'ya karşı ayaklandığını gösteren (birkaç Selefi ayaklanması hariç) bir belge yok. Hatta Osmanlı'da 1800'lü yıllara kadar "Arap" kavramı genellikle siyahiler, bedeviler ve Sahra-altı Afrikasında yaşayanlar için kullanılmaktaydı. O dönemde Osmanlı'daki Araplar kendilerini milliyetleriyle değil, geldikleri coğrafya ve şehirlerle tanımlamaktaydı. Bugün ise durum çok farklı.

Arap milliyetçiliği hem coğrafi hem fikri hem de dini olarak o kadar bölünmüştür ki, pratikte tek bir Arap milletinden söz edilemez. Bu nedenle Orta Doğu'da "milliyetçilik" dendiğinde "Arap milliyetçiliği" olarak anlaşılması doğalsa bile yanlıştır.

ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN COĞRAFİ BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ

Arap milliyetçiliğinin coğrafi evrimi tıpkı siyonizm gibi, Avrupa'da eğitim görmüş ve tahsilli insanlar tarafından Suriye'de başladı; Lübnan'da entelektüel birikim kazanarak Mısır ve Kuzey Afrika'ya sıçradı.

Bugün genel olarak bakıldığında üç farklı "Arap milleti" vardır:

İSRAİL'E ROKET ATABİLEN 3 ÜLKE

Dikkat edildiğinde, "İsraille normalleşme" hakkındaki Abraham Anlaşmasını imzalamayan ve İsrail'e askeri ve siyasi olarak fiilen karşı çıkabilen Arap Devletlerinin haritasını çizmeye başladığımızda kendimizi Levant Bölgesi'nin haritasını çizerken buluyoruz.

Geçtiğimiz hafta gerçekten de Filistin'i bombalayan İsrail'e sadece Suriye, Lübnan ve Ürdün'den roket atıldı. Kuzey Afrika ve Arap Yarımadası Bölgeleri Araplarından ise sadece göstermelik tepkiler geldi.

Levant Bölgesi ise Arap milliyetçiliğinin doğduğu yer ve sosyalist-laik bir birleşmiş Arap toplumu öngören bir anlayışa sahip. Bu anlayış da bir Ortodoks ve bir Müslüman Arap'ın kurduğu BS partisine kadar uzanmakta ve temelini oluşturmakta.

İsrail'e karşı Arap coğrafyasından destek alamamamızın ve Türkiye olarak bugünlerde Suriye ile ilişkilerde revizyon tartışmaları yapılmasının sebebi bu. Eğer İsrail'e karşı birleşilecekse bunu yapacak tek Araplar, Bereketli Hilal Bölgesi Arapları.

ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN TARİHİ BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ

Bu sürecin tarihsel süreçte önce anti-Osmanlıcılık ile temeli atıldı; 1. Dünya Savaşı sonrası Anti-Avrupacılık ve antiemperyalizme evrildi; 1930'larda ise bu görüşlere anti-siyonizm eklendi.

1950 ve 60'larda karizmatik liderleri ile altın çağını yaşayan Arap milliyetçiliği, sonunda 1967'de Arap-İsrail Savaşı'nı kaybetmesi sonucunda etkisini yitirdi. Bugün hala aldığı yenilginin etkisiyle lidersiz ve işlevini kaybetmiş durumda.

ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN FİKİRSEL BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ

Arap milliyetçiliği gerek ona temel olmuş gerekse onun içinden çıkmış "Pan-Arabizm", "Mısır milliyetçiliği" ve hatta "Nasırcılık", "Baasçılık" ve "Vehhabilik (Selefilik)" ile karıştırılıyor. İşlevini yitirecek kadar fazla iç dinamiğe sahip olması ise Arapların, Arap milliyetçiliği hakkında fikirsel olarak bile birleşmelerini önlüyor.

ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN DİNİ BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ

Araplar aynı zamanda Yahudi, Hristiyan ve Müslüman olarak birbirlerinden ayrılırlar. Müslüman Arapların tarihi kayıtlarında "Osmanlı Devleti" olan bahsedilen Osmanlı, Hristiyan Arapların kayıtlarında "Osmanlı İmparatorluğu" olarak geçiyor. Yani Müslüman Araplar kendini Osmanlı'nın asli üyesi olarak hissederken Hristiyan Araplar Osmanlı'ya dışarıdan monte olduklarını hissetmişler. Dolayısıyla Osmanlı coğrafyasında milliyetçi-ayrılıkçı Arap isyanları genelde Hristiyan Araplar tarafından başlatıldı ve devam ettirildi.

Dolayısıyla kamuoyundaki "Tüm Arapların Osmanlı karşıtı olması" algısı da yanlış.

"İSRAİL İLE NORMALLEŞME" ANLAŞMASI ARAPLARIN BİRLEŞMESİNİ ENGELLEDİ

İşte bu bölünmüşlüğü kendi yararına ustalıkla kullanan İsrail ise özellikle Trump'ın öncülüğünde geçtiğimiz yaz Körfez ve Mısır Araplarına imzalattığı (ama Levant bölgesi Araplarına imzalatamadığı) "İsrail ile normalleşme" anlaşması ile bizim anladığımız şekliyle "tüm" Arapların kendisine karşı birleşmesini engelledi.

Yeri geldiğinde her farklılığı bir kenara bırakarak ulus olabilme gücünden yoksun kıldı ve geldiğimiz noktada ise Gazze'de bugün yaşanan insanlık dramını mümkün kıldı.